Tranh và Nhận

"... Biết sao cho thuận lẽ-trời

Tìm đường chưa chắc suốt đời đã xong..."

Từ Thức - Đoàn Thêm 

'Tranh' và 'Nhận' là hai động từ có thể đứng độc lập, nhưng ta thường thấy chúng trong các từ kép với ý nghĩa cụ thể hơn. 'Nhận" thường được nhìn thấy trong những từ ngữ mang tính tích cực như tiếp nhận, ghi nhận, thu nhận, cảm nhận... Trong khi 'Tranh' lại tạo thành tranh giành, tranh đấu, tranh chấp, tranh cãi... phần lớn gợi lên ý nghĩa tiêu cực.

Theo lẽ đó, 'Tranh' cũng trở thành một vùng-tối.

Phê phán lịch sử về những kẻ tranh-đoạt lãnh thổ, lên án vấn đề tranh-đấu nội bộ, dạy bọn trẻ không được tranh-giành đồ chơi của em, của bạn và rất nhiều câu chuyện khác. Dần dần 'Tranh' là một phần của cái xấu. Mà cái xấu thì phải tránh, phải xóa bỏ, phải phản bác.

Tôi có một suy nghĩ khác về điều này.

• 'Tranh' là một động từ mang tính chủ động. 'Tranh' mang trong mình năng lượng lớn và mạnh mẽ. Một người đang 'tranh' sẽ có mục đích rõ ràng thứ mình muốn đạt được, và đôi khi cả cái giá mình phải bỏ ra. Họ 'tranh' thứ mình muốn, hoặc thứ mà họ tin bản thân có thể và xứng đáng có.
• 'Nhận' mang tính ôn nhu, thụ động hơn. Người ta thường chỉ 'nhận' như kết quả của một quá trình. Người ta đặt câu hỏi về kết quả đó theo những cách như 'nhận được gì?' và luôn mong mỏi mình sẽ 'nhận' được nhiều hơn.

Vì sao chúng ta đều quen với chuyện 'nhận được đồng lương' mà không phải 'tranh được đồng lương' nhỉ? Việc 'nhận' là bị động. Trong khi để có đồng lương đó, không ít người phải tranh nhau cho một vị trí công việc, người đi bán hàng phải tranh đấu tửng mảnh thị phần, từng người khách, hay như người công nhân phải tranh thủ làm tăng ca. Đều là những nỗ lực, những chủ động mà họ phải bỏ ra để tranh với người, tranh với đời.

Nhìn về cách tư duy và tiếp cận vấn đề, 'nhận' là hướng đến thành quả, kết quả, trong khi 'tranh' là quá trình, là hướng đi. Nếu không có định hướng, không có mục tiêu rõ ràng, không có quá trình nỗ lực, thì chúng ta đang mong chờ gì ở kết quả? Phải chăng là một sự thụ động mong cầu, một kế hoạch không rõ ràng và một tương lai không xác định.

Tới đây, tôi đã nghĩ bản thân sẽ nói về việc 'tranh' cho lý tưởng, 'tranh' cho hoài bão hay những mục đích lớn lao hơn.

Nhưng có lẽ để mà nói cách tiếp cận những vấn đề trong cuộc sống, trong công việc là 'tranh' hay 'nhận' ở mỗi người sẽ khác nhau.

Thiết nghĩ tôi cũng chỉ đang tranh-thủ chút thời gian để ghi lại những suy nghĩ của mình, như một sự lựa chọn.

Lãn Tiểu Sinh

Passengers - Sài Gòn, 25/08/2023